Stadsgracht Ingang (HS 29)
Nu staan we op de hoek van de gracht, waar de gracht uitkomt in het Zwartewater. Even een moment om stil te staan en te denken over de ligging van Hasselt aan het Zwartewater en daardoor het strategisch belang en de oorlogen daardoor ontstaan.
Hasselt heeft in het begin wel eens een brug over het Zwartewater willen hebben met het gevolg ervan dat de stad van de passerende schepen tol mocht heffen. Zo was het in 1486 en in het begin van de 16e eeuw. Zwolle kon dit niet dulden en zo ontstond er strijd. In 1522 was Hasselt met de bouw van een brug bezig. Ze mochten toen een brug bouwen van een bisschop, eigenlijk te zien als een soort beloning voor trouw. Voorheen had Zwolle partij gekozen voor de Hertog van Gelderland. Zwollenaren en Geldersen vielen in 1521 Hasselt aan, maar werden afgeslagen. In 1524 koos Zwolle weer partij voor de bisschop en moest Hasselt de brug weer afbreken.
Hasselt had veel belang in de scheepvaart. Het was een overslagplaats voor Bentheimer steen en diverse andere producten. Dit werd aangevoerd en van daar verder vervoerd het achterland in. Dit was voor Hasselt erg belangrijk maar toch ook weer zwak. U hebt misschien wel eens gehoord over het turfschip van Breda. In Hasselt gebeurde dit staaltje eerder. In 1527 kwam er een schip bij Hasselt. Dit schip werd aangehouden met de vraag “wat er op het schip vervoerd werd”. Het antwoord was “Bentheimer steen”. Toen riep Magere Hein de helper van de hertog van Gelderland: “Rijst op ballast”. In het schip waren Gelderse soldaten verborgen en werd Hasselt bij verrassing ingenomen. In 1528 werd de stad weer bevrijd.
In 1657 werd Hasselt belegerd door Zwolle en Kampen. Er werd enorm gevochten. Vrouwen en kinderen vochten zelfs mee. De kerk kreeg 12 kanonschoten, de school twee en tevens werd er geschoten op raadhuis en gasthuis. Van de tegenstanders werd beweerd dat “Sy hadden Hessen tot konstapels, gelyk als Biliam gehuyrd was om godts volck te vloecken”. De burgerij is 5 à 6 nachten niet uit de kleren geweest. Hasselt doorstond dit beleg: “De Heere heeft syn hand voir ons gesonden en heeft bewaert uytgenomen 2 syn doot in onse stadt een out man met een jonge knecht, die Heere sy gelooft die ons niet in des vyandts handt heeft overgegeven. Gij Borgers van Hasselt Syt dit gedachtig neemt Geen meer Swolschen en Campers in als ghy mij Machtich want dat sy u vijandt binnen Connen sy niet ontkennen.”
De gracht kreeg pas betekenis door de aanleg van De Dedemsvaart. Tussen Brouwersgracht en Heerengracht was het gedeelte dat De Haven genoemd werd. De gracht werd de doorvoerplaats voor schepen die door De Dedemsvaart voeren naar het achterland. De aanleg van De Dedemsvaart hier werd zelfs door Zwolle betwist want zij wilden een vaart van Zwolle naar Hardenberg. Dankzij Koning Lodewijk Napoleon werd de vaart aan Hasselt toegewezen. Secretaris Tijl liet de plannen aan de koning zien bij zijn doorreis door Hasselt. Deze zag in dat de vaart vanaf Hasselt een kortere weg was. De middenstand in Hasselt had er ook baat bij. Er ontstonden allerlei winkeltjes aan de grachten. © Derk Westerhof
