1586

1586

Kiliaen van Rensselaer, stichter van het huidige Rensselaerswijck (VS) wordt geboren in Hasselt.

Kiliaen van Rensselaer

Kiliaens familie van vaderskant, de van Rensselaers, kwamen uit Nijkerk, waar hun stamhuis in de buurtschap Heli tussen Putten en Nijkerk lag. Dit was een leenroerig pand van de abdij Elten. Van moederskant is de familie Pafraet – ter Becke een Hasselter geslacht. De ter Beckes waren burgers van Hasselt, hadden grond in het stroomgebied van de Wede ten noorden van Hasselt en waren mede verantwoordelijk voor het onderhoud van de Wedezijl, de sluis aan het eind van de Wede bij het Zwartewater. Daarnaast was er een woning in Hasselt, waarover belasting werd betaald. Dit huis is nu bekend als Hoogstraat 12. De grootmoeder van Kiliaen, Peter ter Becke, trouwde met Johan Pafraet en door dit huwelijk werd het familiekapitaal van beide families gekoppeld. De familie Pafraet was een bekend drukkersgeslacht uit Deventer. Uit hun huwelijk werden twee kinderen geboren: zoon Richard en dochter Maria Pafraet, de moeder van Kiliaen van Renselaer.

De politieke situatie rond 1580 was in de Nederlanden zorgwekkend. Groepen soldaten zwierven rond op het  p l a t t e l a n d, brandden boerderijen af en zochten voedsel bij de boeren, die daardoor hun pacht niet meer konden betalen. Burgers in de steden leden ook onder de activiteiten van de soldaten, maar het was toch een stuk veiliger in de stad. Amersfoort, Harderwijk maar ook Hasselt waren toevluchtsoorden voor burgers uit Overijssel en Gelderland. De stedelijke regering was tolerant en mensen met kapitaal waren relatief veilig. Daaronder was ook de familie Both, die drie herbergen in bezit had, waaronder de Roskom en de Witte Zwaan. Een verwant van deze familie werd president van Zuid-Afrika: Pieter Botha. Kinderen van boeren en burgers moesten op zoek naar een alternatieve bron van inkomsten. Het leger in gaan was een goede optie. Dat gold ook voor Henrick van Rensselaer uit Nijkerk, die hopman van een groep soldaten werd en in Hasselt werd gelegerd. Daar ontmoette hij Maria Pafraet. In 1585 trouwde dit paar en vestigde zich in Hasselt. Hij trok niet verder met zijn manschappen, maar werd burger van Hasselt. Hij werd bestuurder van de stad en verkreeg het recht drie koeien te weiden in de gemeenschappelijke weide van Hasselt, het Vree. In de zoon Kiliaen geboren, genoemd naar de grootvader van vaderszijde Kille Jan. Hij werd gedoopt in de Grote Kerk van Hasselt en groeide op in de woning van zijn oma aan de Hoogstraat. In de tweede helft van 1 587 werd er weer een kind geboren, een meisje dat Maria werd genoemd. Haar moeder stierf in het kraambed en werd begraven in of bij de Grote Kerk. Haar naam komen we tegen in de begrafenisboeken van de kerk. Oma Peter Pafraet-ter Becke nam de moederrol op zich. De eerste 17 jaar van zijn leven woonde Kiliaen in Hasselt, bezocht er de Latijnse school, en genoot een goede algemene ontwikkeling. In 1602 schreef hij een brief naar het stadsbestuur van Hasselt. Daarvoor was een goede aanleiding. Vader Henrick besloot nl. in 1590 het soldatenleven weer op te pakken en leidde een zwervend bestaan. Bij de slag om Ostende in 1602 sneuvelde hij en werd begraven in Nijkerk. Daarmee kwam een discussie op gang over de zorg voor Kiliaen en Maria. De families Pafraet en van Rensselaer claimden beiden de opvoeding van de kinderen. Het stadsbestuur besliste dat de kinderen, die beide ouder dan 14 jaar waren, daarom het recht hadden  om hun eigen voogd te kiezen. Uiteindelijk vertrok Maria (toen 15 jaar) naar Nijkerk, waar de van Rensselaers zich over haar ontfermden en trouwde op 14 juli 1605 met Rijckelt van Twiller.

Hun zoon Wouter werd in september 1605 geboren en speelde later een rol in de kolonie van zijn oom in Amerika. Kiliaen maakte zijn eigen plan. Hij was 17 jaar en wilde niet langer in Hasselt blijven, maar investeerde het familiekapitaal in de diamanthandel van Wolfert van Bijler. In 1608 behartigde de jonge Kiliaen de firma Van BijIer aan het hof in Praag. In 1616 overleed Wolfert Van Bijler. Kiliaen trouwde met een verwant van de diamantfamilie, Hillegonda van Bijler. Zij werd begraven op 1 janauari 1627 in Amsterdam. Kiliaen had tijdens zijn huwelijk een eigen handelshuis opgericht: Kiliaen van Renselaer en Co. Dit fuseerde in 1614 met het handelshuis van de schatrijke Johan van Wely en droeg daarbij 1/8 deel van het bedrijfskapitaal aan van de firma Johan van Wely en Co. Ook  op persoonlijk gebied werd een verbinding gelegd tussen de vennoten. Op 14 december 1627 hertrouwde Kiliaen met Anna van Wely, de dochter van Johan van Wely. Daarmee werd de basis gelegd voor een flink familiekapitaal, Kiliaen belegde dit in de kolonie Nieuw Nederland, aan de rivier, de Hudson, die in 1609 was ontdekt door Henry Hudson.