Het Kievitszijl
Het Kievitszijl
In de Overijsselsche Courant van 15 mei 1827 staat een advertentie van het Dijkbestuur van de Hasselter Schouw waarin ze gegadigden vragen zich te melden om een stuk dijk te verstevigen dicht “bij de gewezene Kievitszijl”. Enig speurwerk levert het volgende verhaal op. Wanneer je vanaf Hasselt de Zwartsluizerdijk op loopt, passeer je na 10 minuten aan je rechterhand een grote kolk. De foto (2021)bij dit verhaal is daar genomen, op de plek waar 200 jaar geleden aan het einde van het riviertje de Weede het Kievitszijl lag.
Natuurlijk lag de autoweg er nog niet; de enige manier om in Zwartsluis te komen was via de weg over de dijk. Het zijl in deze dijk zorgt ervoor dat het water van de Weede naar het Zwartewater kan afstromen. De Weede verzamelt het water uit een groot gebied ten noorden van Hasselt. Voor de boeren uit Streukel en Hombroek een belangrijke manier om hun percelen grasland droog te houden. Een zijl bestaat uit een houten constructie, een soort buis in de dijk, met daarin een of meerdere houten kleppen. Wanneer de waterstand in de Weede hoger is dan dat van het Zwartewater, opent de klep zich vanzelf waardoor het water weg kan stromen. Wanneer de waterstand in het Zwartewater hoger is, bijvoorbeeld bij een storm, maar ook dagelijks door de werking van eb en vloed, wordt de klep door de oplopende waterdruk dichtgedrukt. Zo wordt het gebied rond de Weede beschermd tegen overstromingen. In 1825 gaat het goed mis. Tijdens de grootste watersnoodramp die Overijssel ooit heeft getroffen, stroomt het water over de Zwartsluizerdijk. De kracht van het water slaat gaten in de dijk, vernietigt het Kievitszijl en vergroot de kleine zijlkolk tot een enorm groot gat. In de jaren daarna wordt de dijk hersteld (zie advertentie). Het Kievitszijl wordt niet hersteld, waarover de boeren slecht te spreken zijn en ze klagen dan ook over wateroverlast. Hun geklaag heeft resultaat. In 1832 wordt de Zeegraven verbreed en komt er een sluisje als verbinding met de Dedemsvaart/Buitengracht.
De drie kaartjes is de ontwikkeling van dit gebied af te lezen. Bestuurlijk een bijzonder gebied. Het ligt precies op de grens van Zwartsluis en Zwollerkerspel. Ga je 500 meter naar het oosten dan zit je in de gemeente Staphorst, ga je 500 meter naar het zuiden dan zit je in Hasselt. Een soort viergemeentenpunt dus.
Het eerste kaartje stamt uit 1820. Middenop zien we het Kievitszijl met een kleine zijlkolk. Al in 1621 wordt deze naam in het Hasselter Archief genoemd. Vanaf dit eeuwenoude zijl loopt het stroompje de Weede naar het noordoosten. De Weede kruist de Zeegraven. (herkenbare bocht bij de hooibergen) De smalle Zeegraven loopt verder langs de dijk naar Hasselt om daar in de Buitengracht uit te monden. De naam Zeegraven heeft niets met de zee te maken. “Zeegraven” is een verbastering van zijggraven of siegraven. Zijg en sie zijn afkomstig van sijpelen = langzaam druppelen. De Zeegraven is dus een afwateringssloot voor kwelwater dat door de Zwartsluizerdijk komt sijpelen. Midden op de kaart ontdekken we ook nog een boerderijtje met de naam “Het Kieviets Nest”.
Het tweede kaartje stamt uit 1832. We zien dat het zijl verdwenen is en dat er een enorme kolk ontstaan is. De nieuwe dijk ligt, uit oogpunt van kostenbesparing, in een nieuwe bocht langs de zuidkant van de kolk. Langs de noordkant zou de dijk veel langer moeten zijn. Links van de kolk is een nieuw weggetje aangelegd om vanaf de dijk naar de boerderij in het veld te kunnen gaan. De smalle zijggraven onderlangs de dijk naar Hasselt is breder gemaakt en verbonden met de Zeegraven, zodat er meer water naar de Dedemsvaart kan worden afgevoerd. Ter hoogte van het Erfgenamenwegje is een sluisje gebouwd. Nu kunnen er ook schepen gebruik maken van de Zeegraven. Pramen vervoeren hooi en koeien van en naar het gebied rond de Weede en bokken vol turf worden uit het Staphorsterveld naar Hasselt gevaren.
Het derde kaartje stamt uit 1932.
We zien het plan om in 1932 een betonweg dwars door het “weedegebied” aan te leggen. De weg gaat tussen de boerderijen en de kolk door. Hiermee is de kolk nu ook afgesneden van de Weede. Ook de Zeegraven wordt doorsneden, scheepvaart wordt onmogelijk en het Erfgenamensluisje wordt gedempt. Niets herinner nog aan het Kievitszijl uit vroeger dagen. De X midden in de kolk geeft de plek aan waar eens het Kievitszijl heeft gelegen. Misschien een mooi moment om bij stil te staan wanneer je over de dijk naar Zwartsluis wandelt en daar deze kolk passeert.
