Historische Stadskroniek intro
Vestiging en groei van Hasselt
Hasselt ligt aan het Zwarte Water. Dit water had vroeger een open verbinding met de Zuiderzee. Hasselt werd als zodanig een handige plaats voor de scheepvaart, voor aanvoer en doorvoerhandel. De inwoners vestigden zich daarom ook aan de rivierzijde. Als oudste gedeelte van Hasselt valt aan te wijzen het gebied Ridderstraat, Markt en Hoogstraat. Over het verdere ontstaan in de vroegste periode zullen we hier niet schrijven.
Hasselt lag in een gebied dat geregeerd werd door de bisschop van Utrecht (Het Sticht), namelijk Het Oversticht. Daar de bisschop bij vijandelijke invallen zelf niet zo gauw ter plaatse kon zijn met een leger moest hij in het Oversticht bondgenoten hebben. Zo hielpen in 1227 ridders uit Hasselt hem tegen opstandige Drenten (Slag bij Ane). Ook waren er machtige edelen die tegen hem opstonden (Van Eerde, Van Voorst, Van de Rutenborg, enz.). Voor de hulp die de steden gaven en tevens om zich van hun trouw te verzekeren, gaf hij die stadsrechten.
Omstreeks 1252 kreeg Hasselt stadsrecht van bisschop Hendrik van Vianden (straat!). Wat eerst een nederzetting was werd nu een stad. Het principe van de middeleeuwse burcht ontstond. Er kwam een ommuring met daar om heen een gracht en daarbuiten vaak weer ophogingen (wallen). De eerste ommuring van de stad moet voor de oude gracht zijn geweest, het gebied Keppelstraat, Prinsengracht en Brouwersgracht. Hierdoor konden inwoners veiliger wonen.
De stad kreeg ook handelsvoorrechten: vrijdom van tol in Twente (1328) en recht op week-en jaarmarkten (1357). Zie hier waarom men graag in Hasselt burger werd. Hasselt deed ook mee in het grote Hanzegebeuren. Toen er in 1367 in Keulen een Hanzevergadering was, werd ook Hasselt onder de steden genoemd. Zo werd er onder andere handel gedreven in koren en haring. Werd je burger van de stad, dan kreeg je rechten en plichten. Deze waren vastgelegd in een stadsboek. Dat van Hasselt werd ongeveer begin 1400 gemaakt (nu nog te zien in het stadhuis). Onder de burgers waren veel edelen met veel invloed in andere plaatsen.
Hasselt groeide buiten de oude stadsmuren. Zo kwam er een tweede stadsuitleg; een nieuwe ommuring met grachten, het gedeelte Kastanjelaan en Eikenlaan (voormalige binnengracht).
Niet alleen burgers werden gehuisvest. Dikwijls was er ook een garnizoen. In de 16e eeuw soldaten om te strijden tegen de Geldersen en Spaanse legers tegen de Staatsen. In 1590 kwam Prins Maurits met een leger. Door dit bezoek werd Hasselt een echte vestingstad. Begin 1600 werden er muren, poorten en nieuwe bolwerken gebouwd. Bestemmingen van huizen veranderden in de reformatieperiode (na 1580) en namen van straten veranderden. Geloofsvervolgden konden hun intrek nemen in Hasselt. Veel gebouwen werden vernield en beschadigd tijdens de Munsterse Oorlog (ca.1655;1675). Van 1795 tot 1808 had Hasselt ook nog Franse inkwartieringen.
U ziet het, Hasselt heeft geschiedenis. In een serie artikelen zullen we hierop terugkomen en een plattegrond geven van Hasselt. © Derk Westerhof
